Staw kąpielowy zwany również basenem naturalnym lub ekostawem coraz częściej gości w naszych ogrodach.
Jest rozwiązaniem energooszczędnym, ograniczając do minimum stosowanie urządzeń technicznych dzięki naturalnej, filtrującej roli roślin.
Kolejną zaletą jest też to, że nie trzeba wymieniać w nim wody, można za to użyć przefiltrowanej deszczówki jeśli mamy problem z jej odprowadzaniem. Jest też najlepszą propozycją dla alergików, ponieważ naturalnie oczyszczona woda nie powoduje alergii w przeciwieństwie do basenów tradycyjnych, w których do zachowania czystości wody konieczne jest stosowanie chemii. Również sama budowa jak i użytkowanie jest znacznie tańsze niż w przypadku zwykłego basenu.
Koszty utrzymania stawu kąpielowego stanowią jedynie 20% kosztów utrzymania basenu tradycyjnego. Wyglądem baseny naturalne znacznie lepiej wpisują się w otaczającą przestrzeń, gdyż przypominają zwykłe stawy. Kształt może być dowolny, jednak lepiej jest jeśli staw posiada znaczne rozmiary (co najmniej 60 m2) co uchroni go przed nadmiernym nagrzewaniem się wody a co za tym idzie rozwojem glonów.
Wielkość stawu ma znaczenie również dla wygody użytkowników. Dla swobodnego pływania potrzebna jest głębokość minimum 1,5 m, szerokość 3 – 6 m., oraz długość od 6 do 12 m. Staw podzielony jest na dwie strefy, tą kąpielową oraz strefę regeneracyjną czyli porośniętą roślinami, która działa jak gruntowo – roślinna oczyszczalnia ścieków. Granica nie jest widoczna gdyż przebiega pod lustrem wody. W składzie obowiązkowych roślin, jakie należy umieścić w strefie regeneracyjnej, powinna znaleźć się mięta nadwodna, która dzięki olejkom eterycznym zabija niebezpieczne bakterie z rodzaju Salmonella czy Escherichia coli, pałka wodna pobierająca z wody szkodliwe metale ciężkie (kadm i ołów), osoka aloesowata ograniczająca rozwój glonów oraz sity usuwające fenole i cyjanki. Strefa brzegowa powinna posiadać około metra głębokości i być wypełniona materiałami zależnymi od parametrów wody, mogą to być piaski filtracyjne, grysy granitowe lub wapienne lub zeolit. Jej główną funkcją jest filtracja wody oraz regulacja pH. Strefę tę należy dokładnie i szczegółowo zaprojektować, zarówno jeśli chodzi o dobór roślin jak i wypełnienie filtra bagiennego. Stawy kąpielowe w zależności od użytych w nich technik filtracyjnych można podzielić na kilka typów. Pierwszy z nich i zarazem najstarszy zupełnie pozbawiony techniki – staw ekstensywny, miał w jak największym stopniu odwzorowywać naturalne zbiorniki wodne.
Cechą główną tego typu stawu kąpielowego było zachowanie proporcji między konkretnymi strefami. Część kąpielowa mogła
zajmować jedynie 30 %, natomiast część roślinna stanowiła 70 %. Staw taki aby w pełni poprawnie funkcjonować musiał jednak zajmować co najmniej 200 m2.
Kolejnym typem jest staw z wymuszonym przepływem wody. Do sprawnego funkcjonowania potrzebna jest powierzchnia stawu nie mniejsza niż 160 m2 i pompa będąca w stanie cyrkulować 30 % objętości zbiornika w ciągu doby. Woda wprowadzona w ruch wpływa na poprawę wymiany gazowej a co za tym idzie jakości wody.
Dzięki takiemu rozwiązaniu można zmniejszyć strefę roślinną na rzecz strefy kąpielowej o 10 – 15 %.
Innym rodzajem stawu są te wyposażone w skimmer i odpływ denny. Skimmer ma za zadanie gromadzenie zanieczyszczeń powierzchniowych zatem powinien być lokalizowany zgodnie z kierunkami najczęstszych wiatrów tak by przepływająca woda gromadziła w nim liście, nasiona, pyłki roślin czy glony.
Przy skimmerze powinien być umieszczony kosz, filtr mechaniczny lub studzienka sedymentacyjna zbierające wszelkie zanieczyszczenia. Przez odpływ denny przepływa woda pozostawiając na filtrze mechanicznym lub studzience osadowej swoje zanieczyszczenia. Dobrze jest jeśli odpływ ten jest powiązany bezpośrednio z kanalizacją, wtedy jesteśmy w stanie pozbyć się większości osadów z dna. Oczyszczona w taki sposób woda zostaje wprowadzona do stawu potokiem bądź systemem kaskad.
Użycie tego typu mechanicznego oczyszczania wody zmniejsza obszar strefy regeneracyjnej na ok. 45%.
Prawie na samym końcu listy znajduje się zaawansowany i skomplikowany typ stawu z filtrami bagiennymi.
W uproszczonej wersji woda z dna zbiornika i ze skimmera kierowana jest do filtrów bagiennych.
Filtry bagienne mogą posiadać przepływy zarówno poziome jak i pionowe, a także być zintegrowane ze zbiornikiem wodnym lub nie. Przy takim rozwiązaniu strefa bagienna może zostać zredukowana na ok. 35 %, a przy zastosowaniu dodatkowych jonitów wymiennych oraz adsorbertów strefa tą można zmniejszyć jeszcze bardziej.
Ostatnią i zarazem najbardziej nowoczesną formą stawu kąpielowego jest naturpool zwany też ekobasenem.
Strefy regeneracyjnej nie tworzą tu rośliny ale duże ilości adsorberów w filtrach wody, a cała część filtrująca schowana jest zazwyczaj pod pomostami. Ten typ pozwala na umieszczenie zbiornika wodnego w pomieszczeniu i zainstalowania opcji podgrzewania wody.
Przed decyzją o budowie stawu kąpielowego w naszym ogrodzie powinniśmy zasięgnąć rady specjalisty, wystąpić z wnioskiem o pozwolenie na budowe (konieczne w przypadku zbiorników wodnych powyżej 30 m2) oraz co bardzo ważne przeprowadzić analizę wody, którą mamy zamiar napełniać staw. Powinna posiadać bardzo niską zawartość fosforu, gdyż w wodzie o zawartości już powyżej 0,01 mg fosforu zaczynają rozwijać się glony. Dlatego też do tego celu nie zawsze nadaję się woda wodociągowa. Jeśli jednak nie posiadamy innego źródła, wodę wodociągową należy poddać odpowiedniemu uzdatnianiu. Kiedy woda spełnia wymagane normy należy wybrać miejsce na budowę naszego ekostawu. W polskich warunkach klimatycznych aby utrzymać latem temperaturę komfortową do użytkowania, lustro wody powinno być ogrzewane przez słońce od 6 do 8 godzin dziennie. Nie należy też umieszczać go w pobliżu dużych drzew, których opadające liście zaburzą ekosystem stawu. Mimo dużej samodzielności ekosystemu jakim jest staw kąpielowy właściciele powinni stale o niego dbać. Do pielęgnacji należy głównie usuwanie uschniętych i obumarłych części roślin by nie dopuścić do ich gnicia a jesienią rozwieszanie siatki na spadające liście. Należy także dokonywać regularnych przeglądów i konserwacji urządzeń filtrujących oraz uzupełnianie adsorberów w komorach filtracyjnych.
